KRAJANÓW

Krajanów to wioska położna pomiędzy Wzgórzami Włodzickimi, a Górami Suchymi. Istnieją dwie teorie dotyczące pochodzenia nazwy wsi, jedna mówi o rycerzu Kragenie, druga wskazuje na peryferyjne położenie wsi, na skraju ziemi kłodzkiej. Polacy skłaniają się jednak ku drugiej wersji.

Pierwotnie osadnictwo skupiało się nad potokiem. W miarę rozwoju wsi powstawały kolonie w kierunku południowym, wzdłuż potoku Rzędzina i Mały Krajanów. Pierwszy raz wieś była wymieniana w 1353 r. Wtedy to rządzili w niej Maltwicze z Tłumaczowa. Od 1472 r. wieś była kolejno w posiadaniu Stillfriedów, Tschischwitzów, Wilhelma von Wiese, rodu von Eckwricht, Franza Antona von Götzen, a ostatecznie w 1784 r. wieś przejęli Magnisowie. W 1585 r. Krajanów posiadał murowany kościół. Przez pierwsze wieki był posiadłością stanowiącą część dóbr w Tłumaczowie i Sarnach. Stąd prowadziła najstarsza droga, która łączyła wieś ze światem. Obie miejscowości łączy naturalna więź – Marcowski Potok.

Na początku XX w., gdy wieś należała do Magnisów były tam trzy folwarki, szkoła, budynek plebanii, karczma i młyn. Rolnictwo nie należało do opłacalnych zajęć, dlatego też część ludności zajmowała się tkactwem, chałupnictwem i górnictwem. Krajanów stanowił miejscowość graniczną między ziemią broumovską, a hrabstwem kłodzkim. Właściwa międzypaństwowa granica pojawiła się po wojnach śląskich. Wtedy też zaistniał nowy, nielegalny sposób zarabiania pieniędzy pochodzących z przemytu.

Miejscowość wymieniana jest jako stałe miejsce pobytu znanej polskiej pisarki Olgi Tokarczuk.

Ruiny zabudowań pałacowych i park

Majątek w Krajanowie należał do rodziny von Maltwitz, von Güsner, von Donyn, von Stillfried, Rattonitz, von Tschischwitz, von Wiese, von Eckwricht, von Götzen oraz von Magnis z Bożkowa. Dwór ten najprawdopodobniej powstał w latach pięćdziesiątych XIX wieku. Założono go na planie prostokąta. Posiadał dwie kondygnacje z poddaszem, a całość przykrywał dwuspadowy dach. Elewacje zdobiły gzymsy oraz opaski wokół otworów okiennych.

Po II Wojnie Światowej urządzona została w nim szkoła podstawowa. Budynek doprowadzono do ruiny oraz rozebrano, najprawdopodobniej w czasach Polski Ludowej. Obecnie śladem po pałacu pozostaje zaniedbany park po części otoczony ceglanym murem.

Założono go na planie prostokąta. Posiadał dwie kondygnacje z poddaszem, a całość przykrywał dwuspadowy dach. Elewacje zdobiły gzymsy oraz opaski wokół otworów okiennych.

Kościół św. Jerzego

Pierwszy kościół wzmiankowany był w 1418 r. Obecny został wzniesiony wraz z zabudowaniami w XVI w., gruntownie przebudowany na barokowy w I połowie XVIII w.

Jednonawowy, ze sklepieniem kolebkowym i wieżą. Bardzo skromna budowla w swoim wnętrzu posiada barokowe wyposażenie w postaci: ołtarza, chrzcielnicy, ambony z postaciami ewangelistów. Świątynia ma również polichromowaną gotycką figurę Matki Boskiej z Dzieciątkiem z XV w.

W kościele znajduje się także Ołtarz Czternastu Świętych Wspomożycieli, których kult był szczególnie popularny na Ziemi Kłodzkiej. W ich poczet, kościół katolicki zaliczył tych, których wstawiennictwo u Boga uznał za wyjątkowo skuteczne, szczególnie w przypadku próśb o uzdrowienie.

Kościół otacza mur, w którym wmurowano stare nagrobki z nazwiskami górników poległych w wyjątkowo tragicznym wypadku w całej historii noworudzkiego górnictwa w kopalni Wacław - Miłków, w roku 1930 r. Na cmentarzu znajdują się wiekowe nagrobki niemieckie, krzyże, kapliczki i pomnik ofiar wojny prusko-francuskiej (1870-1871).

Wejście na teren cmentarza z jednej strony strzeże figura Matki Bożej z Dzieciątkiem, z drugiej - w budynku bramnym - krzyż kamienny ufundowany przez krajan w 1807 r.