DZIKOWIEC

Wieś leży nad potokiem Dzik w kotlinie Dzikowca, u podnóża Wapiennej. Pisane dokumenty wskazują na pochodzenie nazwy wsi od imienia germańskiego Eberhart. W XIV w. pojawiła się uproszczona wersja nazwy wsi Ebersdorf.

Pierwsza wzmianka pochodzi z 1337 r. Pierwszymi posiadaczami Dzikowca byli bracia von Rachnau. Średniowieczny Dzikowiec zaliczał się do średnio zamożnych wsi. W czasach nowożytnych wieś rozwijała się pomyślnie. Najważniejsza zmiana własnościowa wsi nastąpiła w roku 1597, kiedy została ona przejęta przez zakon jezuitów z Kłodzka. Otworzyli oni kopalnię węgla kamiennego, młyn wodny, nabyli murowaną karczmę, dokonali szereg inwestycji służących celom mieszkalnym i religijnym, wznieśli murowany kościół. Ten pomyślny okres został zahamowany w momencie przejęcia wsi przez urząd królewski. Rewolucja przemysłowa postawiła nowe wyzwania mieszkańcom obszaru. Najpomyślniejszy rozwój dzikowieckich kopalń przypadł na połowę XIX w., wtedy należał on do Augusta Moschnera. Obok dwóch kopalń w wiosce działał młyn wodny, dwie gorzelnie, cegielnia, cztery kamieniołomy i wapiennik. W przeciwieństwie do wielu górskich wsi hrabstwa kłodzkiego, nie rozwinęło się tu masowo tkactwo chałupnicze. Wygrywały z nim kopalnie węgla kamiennego oraz zakłady eksploatujące drugie bogactwo Dzikowca – kamień. W pierwszej połowie XIX w. na zboczach Przykrzca wydobywano rudę miedzi. Końcem XIX w. dzikowieckie kopalnie połączono z noworudzkim przedsiębiorstwem, a później zamknięto. Nowy impuls dla rozwoju wsi dała budowa Kolei Sowiogórskiej, z przystankiem w Dzikowcu. Ciekawostką jest, że przy okazji eksploatacji kamienia z Wapiennej odsłonięte zostało unikalne w skali Europy miejsce, a jedyne takie na Dolnym Śląsku, gdzie można odnaleźć skamieniałości z czasów późnego dewonu (ponad 300 mln lat temu). Jest to pozostałość istniejącego tu niegdyś morza. Największą liczbę mieszkańców Dzikowiec zanotował w 1925 r. – 1410 osób, wśród których główną grupę stanowili górnicy i robotnicy. W okresie międzywojennym wieś posiadała kilka sklepów kolonialnych i tekstylnych, rzeźnię, piekarnię, dwie stolarnie, warsztat kowalski.

Pierwsi powojenni mieszkańcy byli robotnikami przymusowymi. Stopniowo pojawiała się ludność napływowa z województw centralnych i południowych kresów. Uruchomiono polską szkołę, straż pożarną, pojawił się pierwszy polski proboszcz. Na przełomie lat 60-tych i 70-tych planowano tu otworzyć prażalnię łupków ogniotrwałych. Ostatecznie jednak 70% wykonanej inwestycji i nakłady rzędu 816 mln złotych doprowadziły do powstania 40 obiektów, które kolejno były wykorzystywane przez Zakłady Chemii Gospodarczej „Pollena”, a następnie przez Zakłady Przemysłu Jedwabniczego „Nowar” z Nowej Rudy. Najstarszą organizacją utworzoną przez Polaków po wojnie była Ochotnicza Straż Pożarna. W 1967r. we wsi zaczęła działać Biblioteka Publiczna. W latach 1999-2000 strażacy wyremontowali kapliczki przydrożne i krzyże na terenie wsi. W latach 90-tych wybudowano obiekty sportowe, z zapleczem umożliwiającym organizację wydarzeń kulturalnych. W latach od 1963 r. do 2013 r. we wsi działała drużyna  piłki nożnej LZS Burza. Lata 90-te przyniosły prywatyzację. Powstały zakłady usługowe, warsztat samochodowy, rozlewnia gazu.

Figura św. Jana Nepomucena

Kamienna figura św. Jana Nepomucena, pochodząca najprawdopodobniej z 1783 r. Pierwotnie stała na górce, w grupie drzew, w okolicach parku pałacowego. W 2011r. została poddana renowacji i przeniesiona do centralnej części wsi. Na cokole niemiecka inskrypcja z chronostychem.



Kaplica św. Trójcy

Kaplica stoi przy drodze prowadzącej do Czerwieńczyc. Wzniesiona w 1682 r. na rzucie ośmioboku z nieproporcjonalnym cebulastym hełmem. Zewnętrzna elewacja posiada bogatą ornamentykę – portal i gzymsy.

We wnętrzu znajdował się obraz przedstawiający koronację Matki Bożej przez Trójcę Św. w asyście świętych orędowników od zarazy: Franciszka Ksawerego, Karola Baromeusza, Sebastiana, Rocha i Rozalii. Wokół kaplicy posadzono sześć lip. Powstała jako jedna z religijnych fundacji dziękczynnych związanych z epidemią w 1680 r. Prawdopodobnie inicjatorem budowy był Georg Ignaz Pachy, ówczesny proboszcz Woliborza.

Kościół św. Marcina

Kościół św. Marcina w Dzikowcu z drugiej połowy XIV wieku, pierwotnie drewniany. Przebudowany w XVIII wieku po pożarze. Bogata świątynia w stylu barokowym, z trzema ołtarzami.

Obecnie pozostałością po starej świątyni jest dzwon, organy oraz ołtarz główny z obrazem św. Marcina. Fundatorem obrazu był właściciel dóbr rycerskich August Moschner. Prawy z bocznych ołtarzy z 1774 r. poświęcony jest Matce Bożej, przypisywany Michałowi Ignacemu Klahrowi synowi słynnego rzeźbiarza z Lądka; lewy natomiast poświęcony sercu Pana Jezusa, który wykonano w stylu neoromańskim w XIX wieku. W 1727 r. kościół wraz z cmentarzem został ogrodzony i powstała brama oraz kaplica pogrzebowa. W 2014 r. prywatne osoby ufundowały dla świątyni kuranty.

Krzyż pokutny

Krzyż pokutny typu łacińskiego, bez rytów, wykonany z czerwonego piaskowca z ułamanym ramieniem, pierwotnie wmurowany w ścianę budynku poczty, obecnie przeniesiony na skrzyżowanie. Krzyże pokutne były wznoszone przez zabójców w miejscu, w którym dokonało się morderstwo.



Zalew

Między drogą z Dzikowca do Koszyna - Dzikowiec Dębówka, znajduje się zalew na niewielkim cieku wodnym. Został on wykonany na potrzeby budowanej prażalni łupków (obecnie nieistniejącej). To piękny i malowniczo położony w dolinie, sztuczny zbiornik wody o powierzchni 3,60 ha, w połowie otoczony lasem. Dojechać do niego można polną drogą utwardzoną. Nad zalewem znajduje się solidny pomost i usypana z piasku namiastka plaży. Nad zalewem w 2018 roku kręcono serial "Znaki", produkcji AXN.